Sędzia sportowy kojarzy się różnie. Wśród jednych wzbudza szacunek, jako osoba czuwająca nad prawidłowym przebiegiem spotkań w różnych dyscyplinach. Inni szukają w nim usprawiedliwienia porażki swojego zespołu / gracza. Wystarczy spojrzeć na Howarda Webba, któremu Polscy kibice piłki nożnej do tej pory nie wybaczyli podyktowania rzutu karnego z 2008 roku.
Pewne jest jedno – sędzia sportowy to ciężki zawód, a aby nim zostać należy spełnić wiele wymogów. Zapraszamy do artykułu po 5 ciekawostek na jego temat!
1. Predyspozycje do zawodu i cechy jakimi powinien odznaczać się sędzia sportowy
Oczywiście to, czego na pewno wymaga się od sędziego sportowego to doskonała znajomość wszystkich przepisów danej dyscypliny sportowej. A najważniejszą cechą, którą powinien się odznaczać jest bezstronność. Sędzia nie może nikogo faworyzować czy dać się przekupić. Musi być opanowany i pewny swoich decyzji – nie może bać się ich podejmować. Jeśli np. byłby onieśmielony popularnością Cristiano Ronaldo i bał się pokazać mu żółtą kartkę np. za symulowanie – jakim byłby sędzią? Dodatkowo musi być przygotowany na krytykę – bo nawet jeśli obiektywnie nie będzie mu można nic zarzucić, zawsze znajdzie się część kibiców, niezadowolonych z wyniku, którzy będą go o niego oskarżać. Jest to więc również bardzo duża odpowiedzialność, na którą trzeba być przygotowanym.
Ponadto, oczywiście zależy to od dyscypliny, którą się zajmuje, ale sędzia sportowy powinien być sprawny fizycznie. Jest to konieczny wymóg np. dla sędziego piłki nożnej lub piłki ręcznej, czasem na niektórych naborach musisz okazać zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań do aktywnego sędziowania, a jeśli chodzi o sędziów zawodowych – także przejść testy sprawnościowe.
Każdy sędzia powinien być sprawiedliwy, powinien szybko podejmować jasne i jednoznaczne decyzje. Dobrze, jeśli umie przewidywać pewne sytuacje, do których może dojść podczas spotkania, jednak oceniać powinien tylko to, co faktycznie ma miejsce. Do tego poza regułami gry, o których już wspomnieliśmy, musi umieć wypełnić formalności pomeczowe – protokoły, sprawozdania, przyjęcie ewentualnych protestów czy zażaleń, itp.
Oczywiście, aby zostać sędzią sportowym należy też mieć ukończone 16 lub 18 lat (zależnie od stopnia).
2. Ścieżka kariery sędziego sportowego
To jak wyglądają stopnie kariery sędziego sportowego również zależy od dyscypliny. Zwykle zaczyna się od kursu sędziowskiego. Np. w piłce nożnej zostaje się najpierw sędzią próbnym, później czekają kolejne szczeble:
- Klasa C
- Klasa B
- Klasa A
- Okręgówka
- IV Liga
- III Liga
- II Liga
- I Liga
- Ekstraklasa
- Europejskie puchary
- Mistrzostwa (np. ME lub MŚ).
Z kolei w piłce siatkowej, sędziów PZPS czekają następujące szczeble:
- Kandydat na sędziego
- Klasa III
- Klasa II
- Klasa I
- Klasa związkowa
- Klasa państwowa
Aby zostać sędzią sportowym przygotuj się więc na wiele kursów i kroków w karierze. Niektórzy myślą, że konieczne są studia na Akademii Wychowania Fizycznego – to nieprawda. Mogą być pomocne, ale nie są wymogiem.
3. Gdzie szukać pracy?
Pracy sędzia sportowy może szukać w związkach danej dyscypliny (zaczyna się zwykle od stopnia wojewódzkiego) lub na imprezach sportowych (np. memoriały, zawody, ligi, mistrzostwa czy nawet igrzyska).
4. Zarobki sędziego sportowego
Częstym pytaniem, pojawiającym się przy temacie tego zawodu są oczywiście zarobki. Na jakie wynagrodzenie może liczyć sędzia sportowy? To oczywiście zależy od stopnia kariery, dyscypliny czy czasu trwania spotkania i jego rangi. W Polsce np. sędzia główny piłkarski na poziomie B-klasy do IV ligi otrzymuje około 73-154 zł za mecz. w III lidze może to być około 550 zł, w II lidze już 1000. W Ekstraklasie zwykle dostają oni już stałe kontrakty i miesięcznie mogą zarabiać kilkanaście tysięcy złotych. Co ciekawe, sędziowie piłki halowej (futsalu) na poziomie Ekstraklasy zarabia ok 600 zł za mecz. Sędziowie siatkówki (w zależności czy mówimy o liniowym, sekretarzy czy głównym) zarabiają w III lidze około 125-270 zł. W II lidze około 130-600 zł, w pierwszej 140-700 zł za mecz. W PlusLidze około 180-700 zł. Na świecie najlepiej zarabiają sędziowie zawodowej ligi NFL (około 7 tys euro za mecz!), później NBA i piłkarskiej Ligi Mistrzów (obaj około 6 tys euro). Sędzia bokserski (główny arbiter) zależnie od rangi walki zarabia za nią w Polsce około 2-2,5 tys złotych.
5. Obowiązki sędziów sportowych, o których mogłeś nie wiedzieć
Wiele ludzi nie zdaje sobie sprawy z innych obowiązków sędziego, poza tym najbardziej oczywistym – pilnowanie przebiegu spotkania. Podamy kilka ciekawych przykładów. Np. sędzia główny w koszykówce:
- wybiera piłkę do gry
- wykonuje rzut sędziowski rozpoczynający mecz
- decyduje o ewentualnej przegranej walkowerem
Sędzia w bilardzie i snookerze układa bile na stole przed zaczęciem meczu, a także dba o czystość stołu podczas całego spotkania.
Podczas zawodów pływackich sędziów jest w sumie kilkunastu, a nawet do 40! Każdy ma inne obowiązki – sędzia główny jest odpowiedzialny za całość zawodów i sygnalizuje start gwizdkiem. Jest też np. sędzia stylu (obserwuje czy uczestnicy poprawnie płyną i nawracają), sędzia celowniczy, starter, sędzia mierzący czas, itd.
Każdy sędzia podpisuje też protokół ze spotkania i wypełnia inne, ewentualne papiery.
Jak widać, sędzia sportowy to bardzo ciekawy zawód, pełen możliwości awansu. Ale także jest to zawód bardzo odpowiedzialny i wymagający szeregu kwalifikacji od kandydata. Jeśli rozważasz taką karierę – warto zapoznać się z informacjami o konkretnej dyscypliny na stronach internetowych poszczególnych związków sportowych.
